Kepentingan menjaga khazanah alam

Oleh FARHAH ABDULLAH

LAPORAN mengenai hutan simpan negara telah dicerobohi sejak sekian lama menunjukkan betapa ceteknya kepekaan kita mengenai sumber alam yang terpenting bagi kesejahteraan manusia sejagat iaitu kepelbagaian tumbuhan di hutan simpan.

Jika aktiviti ini tidak dibendung dan dikawal, kegiatan ‘melombong’ kepelbagaian biologi seperti menebang pokok yang usianya beratus-ratus tahun akan mendatangkan kesan yang amat buruk kepada alam sekitar dan ekosistem akibat kesan pembangunan yang kurang terancang.

Misalnya, di peringkat kawasan, pelbagai usaha dilakukan untuk menunjukkan kekayaan dan kepelbagaian tumbuhan di Hutan Simpan Bangi, Hutan Endau-Rompin, Pulau Pemanggil dan Pulau Langkawi.

Oleh kerana kepelbagaian biologi adalah hubung kait dengan keperluan manusia, maka pemuliharaannya seharusnya dianggap sebagai satu unsur keselamatan negara. Ekonomi dan kesihatan akan terjamin jika negara memberi keutamaan terhadap kepentingan khazanah alam dan floranya.

Flora bermaksud suatu inventori spesies tumbuhan yang ada pada habitat atau kawasan geografi tertentu seperti Flora Malesiana membawa maksud satu inventori spesies yang wujud di rantau kepulauan Malesia pada suatu ketika dahulu.

Kepulauan Langkawi mempunyai 104 pulau mengandungi 1,150 spesies. Ia terdiri daripada 144 famili; 4 famili gimnosperma, 118 famili dikotiledon dan 22 famili monokotiledon. Flora Pulau Langkawi dianggap unik kerana kandungan spesies endemik yang tinggi jika dibandingkan dengan yang lain.

Malangnya, berapa ramai yang arif tentang komponen alam sekitar yang liar atau diternak/ditanam, manusia telah memperoleh makanan, ubatan dan hasil industri seperti kayu gaharu yang boleh menghasilkan minyak wangi perlu dipelihara agar kebaikannya dapat dikongsi secara berkekalan?

Kita seharusnya bersyukur kerana dikurniakan Hutan Hujan Tropika sebagai pusat kepelbagaian jika dibandingkan dengan Singapura. Persoalannya, adakah kekayaan kepelbagaian biologi dapat diterjemahkan kepada nilai ekonomi atau keselesaan hidup rakyat?

Hakikatnya, kepelbagaian biologi memainkan peranan utama sebagai sumber keperluan kebendaan kemanusiaan. Selagi manusia memerlukan makanan dan ubat, selagi itu tumbuhan dan haiwan akan menjadi sumber penting dalam menjana keperluan kehidupan.

Di China, 195 daripada spesies tumbuhan mempunyai nilai ubatan, sementara suku kaum asli di Amerika Utara masih mengguna lebih kurang 13 peratus daripada spesies tumbuhan sebagai ubat.

Malaysia mempunyai banyak spesies yang telah didakwa sebagai mempunyai ciri-ciri terapeutik. Satu perkara yang boleh diketengahkan iaitu kajian etnobotani iaitu suatu bidang sains tradisi yang meliputi penggunaan tumbuhan oleh semua suku kaum dalam konteks Malaysia.

Walaupun mereka tidak berpelajaran, kita perlu akur bahawa mereka telah berjaya menguasai pengelasan tumbuhan sejak beribu-ribu tahun dahulu.

Dalam bioteknologi paten, mereka dianggap sebagai “Penderma Biologi” dan tidak mempunyai hak untuk memperoleh paten jika spesies tumbuhan berkenaan berjaya dikomersialkan dan dipatenkan oleh pihak luar.

Justeru, tidak dapat dinafikan kebergantungan manusia kepada tumbuhan sebagai bahan ubat malah boleh dikomersialkan seperti perubatan tradisi China dan India adalah di antara sistem tradisi yang unik. Malah, perkembangan perubatan moden berpunca daripada kegemilangan zaman herba di Asia Barat dan Eropah.

Justeru, keperluan ke arah usaha pemuliharaan seharusnya diperkukuhkan seperti langkah-langkah pemuliharaan in situ dan penguatkuasaan yang ketat oleh Pejabat Tanah dan Galian, Majlis Daerah yang berkaitan, Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar serta masyarakat sekitarnya demi mengelakkan sebarang malapetaka seperti banjir lumpur dan habitat terancam.

Kepelbagaian biologi seharusnya disifatkan sebagai harta pusaka negara yang tiada nilai tandingannya. Jadi ia perlu bebas daripada sebarang kegiatan pengeksploitasian, khususnya yang melibatkan pihak luar yang berminat dengan spesies tumbuhan kita.

Kita wajar mengambil kira aspek pampasan yang patut diagihkan kepada negara. Di sini, pentingnya mengekalkan satu perundangan bagi mengawal pengeluaran bahan-bahan genetik dari negara membangun ke negara maju.

* FARHAH ABDULLAH ialah Pensyarah Jabatan Undang-Undang UiTM, Terengganu.